Aktualności

Na początku jest… tęsknota. Rozmowa z Anną Gryszkówną

Anna Gryszkówna pracuje nad młodopolskim dramatem Stanisława Przybyszewskiego. Premiera Śniegu→ odbędzie się 12 marca na Scenie Studio.

„W Śniegu, w pułapce zamknięcia, bohaterowie «uruchamiają się» ze swoją mową ciała, wrażliwością, intuicją, traumami i ukrywanymi pragnieniami – mówi reżyserka. – Tęsknota jest uczuciem bliskim każdej z postaci, a jednocześnie dla każdej z nich jest czymś innym. Każe dostępować kolejnych poziomów wtajemniczenia”.

Próby do ŚNIEGU: Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka, Henryk Simon (Kazimierz). Fot. Krzysztof BielińskiJaki magnes przyciągnął Cię do młodopolskiego świata?

Pierwszym spektaklem, który uruchomił moje myślenie na ten temat, był Mężczyzna Zapolskiej w 2018 roku, w Teatrze Dramatycznym. Zobaczyłam wówczas, że w dramatach modernistycznych jest ogromny materiał dla aktorów – przeciekawa opowieść psychologiczna, świetnie zaobserwowane relacje damsko-męskie. Mnie w teatrze najbardziej intryguje to, co dzieje się między ludźmi, między kobietą a mężczyzną. Stwierdziłam, że warto sięgnąć do tych zapomnianych utworów, które reżyserzy w jakiś sposób wyparli – być może ze względu na język. Czasami, z dzisiejszej perspektywy, mogą się nam one wydać ramotą – jednak wcale nią nie są. Jeśli chce się dokopać do istoty tego, co dzieje się między ludźmi, te teksty okazują się bardzo nośne i aktualne.

Na początku pracowałaś nad językiem?

Przybyszewszczyzna… tak naprawdę w procesie adaptacji wystarczyło zweryfikować liczbę przymiotników. Składnię pozostawiłam stricte młodopolską i okazało się, że ten język – oskórowany z nadmiaru, z modernistycznego przepychu – jest bardzo aktualny; nie razi, nie uwiera, nie szeleści papierem, aktorzy znakomicie się nim posługują.

Legenda Przybyszewskiego i jego skandalizujący życiorys towarzyszyły Ci podczas pracy nad przedstawieniem? Może pojawiały się inne inspiracje związane z tym okresem?

Przede wszystkim fascynuje mnie postać Dagny Juel, żony Przybyszewskiego. Dagny jest dla mnie symbolem  kobiecości. Myślałam, czy nie zająć się jej dramatami – i pewnie już niedługo przyjdzie na to czas.
Natomiast postać Przybyszewskiego, jego relacje z kobietami, ogromny mizoginizm i szowinizm są dla mnie ciekawym zagadnieniem i punktem wyjścia do dyskusji. W spektaklu próbuję rozmawiać z Przybyszewskim i uchwycić to, co on intuicyjnie przeczuwał, ale czego nie zapisał. Uwalniając się od myślenia mizoginistycznego czy szowinistycznego, można dostrzec, że jego dramaty stwarzają ogromną przestrzeń dla kobiet i ich świata. Jest tutaj zapisana także historia ich emancypacji – wychodzenia spod przemożnego wpływu mężczyzny-demiurga. To fantastyczna przygoda i wyzwanie.
Zresztą przy pisaniu Śniegu Przybyszewski bardzo mocno inspirował się dramatem Dagny Krucze gniazdo. Sam go przetłumaczył i powiem bez ogródek – moim zdaniem jest w Śniegu sporo wątków, które po prostu ukradł, rozwinął je – czasem lepiej, czasem gorzej. Teraz powstaje  nowy przekład – w tłumaczeniu Aleksandry Weder Sawickiej dramat nosi tytuł Krukowisko. Dla mnie w pracy nad przedstawieniem ważne były świat i sceneria nordycka stworzona przez Dagny. Na Śnieg spoglądam także z perspektywy Strindberga i Ibsena; odnajduję w nim na przykład wiele punktów wspólnych z Rosmersholmem czy Norą. Mroźna, zimowa opowieść Przybyszewskiego jest dla mnie pendant do dramatów skandynawskich.

A w jakim krajobrazie rozegra się Śnieg na scenie Studio?

Mam wrażenie, że to konsekwencja kwarantanny – zamknięcia ludzi w jednej przestrzeni, w której są na siebie skazani. Tworzy się wówczas rodzaj opresji. Bohaterowie Śniegu – czwórka postaci ze świata rzeczywistego i jedna ze świata metafizycznego – są trochę jak egzotyczne kwiaty, pozostają zatrzaśnięci w dusznej przestrzeni oranżerii, a poza nią jest lodowa pustynia… Każde wyjście na zewnątrz jest więc dla bohaterów ogromnym wysiłkiem i wyzwaniem. A jednak natura zakrada się do ich świata. W dramacie Przybyszewskiego mamy kominek, ogień; ja ten kominek zastąpiłam naturą – śniegiem i lodem.

Próby do ŚNIEGU: Dominika Kluźniak (Bronka). Fot. Krzysztof BielińskiU Przybyszewskiego śnieg ciągle pada, kumuluje się, emocje bohaterów narastają, na zewnątrz jest też staw, który skrywa tajemnicę…

Staw jest miejscem transgresji. Kiedy Ewa i Bronka – kobiety, które przechodzą proces emancypacji – docierają nad staw, stają wobec możliwości przekroczenia, wyjścia ku innej rzeczywistości, wyzwolenia.

Pragną czegoś nowego… w dramacie często powtarzają się słowa „tęsknota” i „nuda” – czy znajdą odbicie w inscenizacji?

„Tęsknota” – słowo rzeczywiście bardzo często pojawia się w Śniegu – jest uczuciem bliskim każdej z postaci. Jednocześnie dla każdej z nich jest czymś innym. Tęsknotę zdefiniowaliśmy jako brak. Brakować może różnych rzeczy: tak pieniędzy, jak i wolności. To może być też moment, kiedy mężczyzna i kobieta, żyjący ze sobą dłuższy czas pod jednym dachem, patrzą sobie w oczy i przekonują się, że są już innymi osobami z diametralnie różnymi potrzebami i oczekiwaniami. Kiedy człowiek odczuwa brak, pojawia się dążenie, związane z niedosytem i utajonymi pragnieniami. Przerwać nudę, stagnację. Już nie jesteśmy w stanie zatrzymać się w jednym punkcie, musimy pójść dalej. Wyrastamy z naszej poprzedniej skóry, stajemy się innymi ludźmi. Tęsknota każe nam dostępować kolejnych poziomów wtajemniczenia. Następuje ewolucja duchowa, czy intelektualna.
Bardzo chciałam porzucić myślenie o postaci: dobra – zła, szlachetna – nieszlachetna, uczciwa – podła. Nie ma łatwych ocen. Nie można powiedzieć, że Bronka jest ofiarą, a Ewa katem, że Tadeusz jest prowokatorem opresji, a Kazimierz z kolei dobrym duchem, który to wszystko koi. To o wiele bardziej niejednoznaczne.

W jaki sposób pracujesz z aktorami nad tymi sprzecznościami?

Cieszę się z tego pytania. Dążę do własnej metody pracy z aktorem. Od początku w próbach towarzyszy nam Anna Szulc-Rudzińska, psycholożka i psychoterapeutka. Wspólnie z Anią próbowałyśmy użyć różnych narzędzi terapeutycznych, aby pogłębić rozumienie psychologii postaci. Skupiłyśmy się na dokonaniach Franza Rupperta, niemieckiego profesora psychologii, który stworzył własną metodę pracy z traumą: pracę w tak zwanym polu morfogenetycznym. Dzięki odkryciom Rupperta możliwe stało się – poprzez doświadczenie, a nie jedynie analizę intelektualną – poznanie głębokich struktur psychicznych człowieka, odkrywanie jego prawdziwej tożsamości. Staramy się wspólnie z aktorami odkrywać informacje, które nie zostały wprost zapisane w dramacie, a są niezwykle istotne, pozwalają zrozumieć złożone relacje między bohaterami i targające nimi konflikty. W  tym procesie biorą udział wszyscy, nie tylko odtwórca danej roli.
Metoda daje możliwość nawiązania kontaktu z graną postacią – choćby poprzez pytania i precyzowanie odpowiedzi. Poznanie dokonuje się poprzez analizę reakcji, przyglądanie się wątpliwościom i lękom. Oczywiście – podkreślam – postaci, a nie aktora. Aktor swoją rzeczywistość prywatną zostawia w garderobie.

Próby do ŚNIEGU: Dominika Kluźniak (Bronka), Oskar Hamerski (Tadeusz), Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka. Fot. Krzysztof BielińskiChciałabyś tę metodę rozwijać?

Na początku byłam ogromnie sceptyczna, jestem straszną racjonalistką… Ale muszę przyznać, że to działa. Uruchamia wyobraźnię, aktorzy, pracując zespołowo, dużo szybciej dochodzą do wspólnych wniosków. ­Dominika Kluźniak gra Bronkę, ale Bronkę może zagrać i ten, kto gra Tadeusza, i ten kto gra Kazimierza, i Ewa może stać się na chwilę Bronką – horyzont się poszerza. Widzę swoją postać oczami innych ludzi. Mogę to przyjąć, mogę odrzucić, ale na palecie pojawiają się różnorodne barwy. W Śniegu, w pułapce zamknięcia bohaterowie „uruchamiają się” ze swoją mową ciała, wrażliwością, intuicją, traumami i ukrywanymi pragnieniami.



Jak dzisiaj o tej naznaczonej tęsknotą ludzkiej duszy opowiadać? Dla Przybyszewskiego dusza była odbiciem absolutu.

Myślę, że dostaliśmy pewien rodzaj podarunku. Lockdown spowodował, że człowiek miał więcej czasu, żeby spędzić go z sobą samym. Można było zacząć weryfikować, zadawać pytania: kim jestem? jaki jestem? czego chcę? Tak naprawdę. Czy nuda spowodowana zamknięciem w domu powoduje, że dostaję depresji, czy okazuje się, że mnie inspiruje. Rozmowa o duchowości nabrała nowego znaczenia. Weryfikujemy po prostu okoliczności, bo mamy na to czas.
W spektaklu czas jest także istotny. On biegnie koliście, cyklicznie, nielinearnie. W przedstawieniu pojawi się, pochodząca z Metamorfoz… Apulejusza, modlitwa do bogini Izydy, mówiąca o prapoczątku, którego istotą jest kobieta. Padną słowa z Księgi Koheleta. Śnieg pada, topnieje, uwalnia coś, co leżało pod nim i dzieje się tak… wiecznie…

Na zdjęciach: próby do Śniegu Stanisława Przybyszewskiego. Fot. Krzysztof Bieliński
Od góry:
– Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka, Henryk Simon (Kazimierz)
– Dominika Kluźniak (Bronka)
– Dominika Kluźniak (Bronka), Oskar Hamerski (Tadeusz), Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka

Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 

 

Strona przedstawienia Śnieg

premiera: 12 marca 2021, godz. 19:00, Scena Studio

  • Życzymy radosnej Wielkanocy!

    Z okazji Wielkanocy życzymy, aby świąteczne spotkania były piękną lekcją miłości i wzajemnej życzliwości! 

  • Kasy i rezerwacja w czasie świąt Wielkanocy

    29 marca telefoniczna rezerwacja biletów czynna w godz. 9:00–14:30, kasy Teatru są zamknięte. Od 30 marca do 1 kwietnia rezerwacja biletów oraz kasy są nieczynne.

  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2024

    Wspólne święto! Ludziom teatru życzymy udanej pracy zespołowej, która będzie przynosiła doskonałe artystyczne efekty, a widzom – inspirujących teatralnych przeżyć!

  • W próbach: GRA SNÓW

    Próbujemy! Premiera Gry snów Strindberga w reżyserii Sławomira Narlocha już 13 kwietnia na Scenie przy Wierzbowej. 

  • PODRÓŻ | rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „Podążając za everymanem, chcemy odnaleźć sensy tej nieprzewidywalnej moralitetowej wędrówki” – mówi Sławomir Narloch. Reżyser pracuje nad Grą snów Strindberga. 

  • Repertuar kwiecień – maj

    Zapraszamy na premierę Gry snów Strindberga. Ponadto wśród wielu tytułów – Szekspirowski Wieczór Trzech Króli oraz Opowieści Lasku Wiedeńskiego von Horvátha.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety promocyjne dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji w repertuarach kawietniowym i majowym. 

  • KRÓL LEAR – wybór recenzji po premierze

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami po premierze Króla Leara Shakespeare’a w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego.

  • Ewa Wiśniewska – 60 lat na scenie!

    Ewa Wiśniewska obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Wybitna aktorka została uhonorowana Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Gratulujemy!

  • SONATA JESIENNA – 100 przedstawienie!

    Sonatę jesienną Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego 7 kwietnia przedstawimy po raz setny.

  • FREDRO na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych

    Fredrę. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta pokażemy 18 i 19 kwietnia na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi.

  • Trzytomowa publikacja o Jerzym Grzegorzewskim

    To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego Maryli Zielińskiej oraz album Jerzy Grzegorzewski 1939–2005 pod red. Janusza Górskiego dostępne w księgarni internetowej.

  • DUSZYCZKA – wspomnienie

    30 stycznia 2024 minęło 20 lat od premiery Duszyczki Różewicza w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Zapraszamy do obejrzenia filmowego zapisu wspomnień!

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KLASA TN – 3. edycja projektu edukacyjnego

    Spotkania z młodymi ludźmi sprawiają nam mnóstwo radości! Już po raz trzeci zgłębiamy tajniki teatru z uczennicami i uczniami warszawskich szkół.

     

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Recenzje po premierze CZEKAJĄC NA GODOTA

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami o spektaklu Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka.

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun Czekając na Godota Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera spektaklu odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – recenzje

    „Niezwykły spektakl, pozornie utrzymany w konwencji próby, stał się zatrzymanym w czasie sądem nad dziełem wybitnego komediopisarza” – recenzje po premierze Fredry w reż. Jana Englerta. 

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera odbyła się 1 grudnia. W roku 2023 świętowaliśmy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku minęła piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander otrzymała trzecią nagrodę w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    Jubileusze – 25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym, 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia 2023 roku spektakl zagraliśmy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj